دیپلماسی عمومی کره شمالی

دیپلماسی عمومی کره شمالی در دوره معاصر؛

تحلیل محتوای وب­سایت انگلیسی روزنامه «رودونگ سین­ مون»

تحقیقی از «محمدساجد هاشمی» برای درس ارتباطات بین المللی و میان فرهنگی

مقدمه

امروزه ارتباطات بین­ المللی، هم در حوزه نظری و مطالعاتی و هم در حوزه کاربرد و پیاده­ سازی از اهمیت بسزایی برخوردار است. در میان حوزه­ های مختلفی که ذیل ارتباطات بین­ المللی مطرح می­ باشد، موضوع دیپلماسی عمومی و قدرت نرم، بیش از سایر بخش­ها مورد توجه قرار گرفته است. مهد تحقیقات و مطالعات اولیه در باب دیپلماسی عمومی ایالات متحده آمریکا است. همچنین این کشور به لحاظ بهره ­گیری از ابزارهای گوناگون دیپلماسی عمومی در جهت نفوذ و اعمال قدرت نرم بر جوامع هدف خود، در صدر قرار دارد. این بدان معنا نیست که کشورهای دیگر و بخصوص کشورهای کمتر توسعه یافته و یا درحال توسعه، از این ابزارها بهره نمی­ گیرند. از آنجایی که در عصر ما، مردم و افکار عمومی از قدرت بالایی در جهت دادن به سیاست­های کلان دولت ­هایشان برخوردار شده­ اند، منفعت هر دولتی اقتضا می­ کند تا در حد امکان و توان خود از ابزارهایی همچون رسانه­ های مکتوب، صوتی و تصویری برای نفوذ و اقناع مردم جامعه هدف، استفاده کنند.

کره شمالی، کشوری تقریباً توسعه نیافته در شرق آسیا است. این کشور از جهات مختلفی چون گفتمان سوسیالیستی حاکم، ساختار حکومتی، ساختار نظامی، وضع معیشت مردم و...، کشوری متمایز به حساب می­ آید. کره شمالی گاه­گاهی به خاطر مسائلی چون آزمایش سلاح­های اتمی، تهدیدهای نظامی علیه آمریکا یا کره جنوبی و...، عامل تنش در منطقه و جهان بوده است.

 با تمام این تفاسیر، مدت کوتاهی است که این کشور، به دیپلماسی عمومی جهت ترمیم وجهه خود، بخصوص در جوامع غربی و در صدر آن در جامعه آمریکا روی آورده است. این اقدامات هرچند محدود بوده است، اما چنانکه آمارهای اخیر نظرسنجی­ های وجهه ملی کشورها در آمریکا نشان می­دهد، تا حدودی برای این کشور موفقیت آمیز بوده است.

از جمله اقداماتی که این کشور در حوزه دیپلماسی عمومی انجام داده است، می­ توان به ساخت اولین بازی ویدیویی این کشور به نام «اتومبیل­رانی در پیونگ­ یانگ» (Pyongyang Racer) اشاره کرد. طبق اخبار، در سال 2010 یکی از کمپانی­ های روپرت مرداک، برای توسعه صنعت بازی­های رایانه­ ای با دولت کره شمالی قرارداد همکاری بست؛ که به ساخت این بازی منجر شد.

یکی دیگر از فعالیت­ های کره شمالی در زمینه دیپلماسی عمومی، راه­ اندازی اولین وب­سایت انگلیسی زبان، برای مهمترین روزنامه این کشور یعنی روزنامه «رودونگ سین­ مون» (Rodong sinmun) می­باشد. این روزنامه متعلق به حزب حاکم، یعنی حزب کارگر کره شمالی می­ باشد، که در رأس آن رهبر کره شمالی (کیم جونگ اون) قرار دارد.

این تحقیق به دنبال کشف و تحلیل عناصر محتوایی دیپلماسی عمومی این کشور از طریق وب­ سایت انگلیسی روزنامه «رودونگ سین­ مون» می­ باشد. و بر این اساس، پرسش­های این تحقیق عبارتند از:

1. جامعه یا جوامع هدف این روزنامه کدام است؟

2. در این وب­سایت، بر چه مقوله و مؤلفه­ هایی به عنوان عناصر هویتی کره شمالی تأکید شده است؟

3. مسائل داخلی و بین­ المللی چگونه در این وب­ سایت بازنمایی و تحلیل می­شود؟

 

 

مبانی نظری

1. سیاست خارجی

از نظر پلانو و التون (Plano & Olton) سیاست خارجی، یک رشته اعمال از پیش طرح­ ریزی شده توسط تصمیم­ گیران حکومتی است که به هدف دستیابی به اهدافی مشخص در چهارچوب منافع ملی در محیط بین­ المللی طراحی می­شوند. در واقع، سیاست خارجی شامل تعیین و اجرای یک سلسله اهداف و منافع ملی است که در صحنه بین­ المللی توسط دولت­ها انجام می­گیرد. (اشتریان و جعفری، 1386­:116 به نقل از خوشوقت،1375­:145)

در مطالعات بین المللی، سیاست خارجی، عبارت است از تحلیل اقدامات یک دولت در قبال محیط خارجی و شرایط معمولاً داخلی مؤثر در تعیین اقدامات مزبور. (آشنا،1383­:228 به نقل از هالستی، 1373­:32 و باربر،1372­:15)

2. دیپلماسی

            2-1) تعریف دیپلماسی

با رویکردی ارتباطی در تعریف دیپلماسی می­ توان گفت؛ دیپلماسی، مدیریت روابط کشورها با یکدیگر و میان کشورها با دیگر بازیگران بین­ المللی است. (آشنا،1383­:230) این بازیگران شامل گروه­ها، سازمان­ ها و افرادی هستند که در کنار دولت­ ها دیپلماسی را به عنوان نظامی اطلاعاتی برای بیان و دفاع از منافع و اعلان تهدیدها و اولتیماتوم­ ها به کار می­ برند. (همان، به نقل از Bartson,1997:1)

            2-2) انواع دیپلماسی

دیپلماسی در دنیای امروز دستخوش دگرگونی­های اساسی شده است، به گونه­ای که امروزه چهار نوع دیپلماسی از سوی کشورهای جهان به کار گرفته می­ شود که عبارتند از: دیپلماسی پنهان، دیپلماسی آشکار، دیپلماسی عمومی و دیپلماسی خط دو[1] (Track II Diplomacy). (هادیان و احدی،1388­:89) از آنجایی که موضوع محوری این تحقیق، از میان انواع گوناگون دیپلماسی، بر دیپلماسی عمومی متمرکز است، تنها به توضیح و تشریح آن می­پردازیم.

3. دیپلماسی عمومی

                3-1) تعریف دیپلماسی عمومی

اولین تعریف­ ها از دیپلماسی عمومی در بروشور اولیه مرکز مورو منعکس شده است؛ به این صورت که «دیپلماسی عمومی، با اعمال نفوذ نحوه نگرش توده مردم بر شکل­ گیری و اجرای سیاست­ های خارجی سر و کار دارد. دیپلماسی عمومی مؤلفه­ هایی از قبیل روابط بین­الملل در قالب­هایی فراتر از دیپلماسی سنتی، بهره­ برداری دولتها از افکار عمومی در سایر کشورها، تعامل گروههای خصوصی و منافع خصوصی در یک کشور، ارائه گزارش در مورد امور خارجی و تأثیر آن بر سیاستگذاری، و ارتباطات میان آنهایی که شغلشان در حیطه ارتباطات است (مانند دیپلمات ها و خبرنگاران خارجی)، و فرایند ارتباطات میان فرهنگی را در خود جای میدهد. (جی کول، 1390:­61 به نقل از fletcher.tufts.edu/murrow/public-diplomacy)

دیپلماسی عمومی نوعی نفوذ غیر رسمی از سوی یک کشور بر کشور دیگر به شمار می­ آید. از نظر کیگلی (Kegley)، دیپلماسی عمومی، معادلی مؤدبانه­ تر برای واژه پروپاگاندا است و به معنای گسترش نظام ­مند اطلاعات به منظور تأثیرگذاری بر افکار عمومی تعریف می­ شود. (آشنا،­1383:­241 به نقل از Kegley, 1991:120)

جین بیگلر (Gene E. Bigler) دیپلماسی عمومی را تقریباً به معنای نفوذ می­ داند و نه صرفاً به معنای ارتباطات. از دیدگاه وی، آنچه در دیپلماسی عمومی اهمیت دارد این است که چگونه بتوانیم از طریق جلب نظر همه، یا بخشی از مردم سایر کشورها برای اعمال فشار بر دولت ­های خود برای حمایت از اهداف آمریکا به اهداف دولت خود دست یابیم. (اشتریان و جعفری، 1386­:­118 به نقل از Bigler,2005)

                3-2) تاریخچه دیپلماسی عمومی

ادموند گولین (Edmound Gullion) رئیس دانشکده حقوق و دیپلماسی فلچر، که یکی از مقامات برجسته بازنشسته وزارت خارجه نیز بود، در سال 1965، هنگامی که مرکز دیپلماسی عمومی ادوارد آر مورو (Edward R Murrow) را تأسیس کرد، اصطلاح «دیپلماسی عمومی» را برای اولین بار وضع نمود. (جی کول،1390:­61) تا پیش از این، در صحنه بین­ الملل، رویکردهای مبتنی بر روابط بین­ دولت­ها و آنچه امروزه از آن به عنوان دیپلماسی سنتی یا رسمی یاد می­شود، غالب بود. اما چرخش، از تأکید بر دیپلماسی، به سوی تأکید بر «بعد عمومی»، به ظهور دو فلسفه متفاوت در مورد سودمندی دیپلماسی عمومی انجامیده است:

1. آنهایی که دیپلماسی عمومی را یک شر ضروری و یک تاکتیک جنبی صرف که از تلاش­ های دیپلماسی عمومی متعارف و دیپلماسی سنتی حمایت می­کند، میدانند.

2. آنهایی که دیپلماسی عمومی را بافتار (context) یا بستری برای نحوه تعامل ملت ها با یکدیگر، از افسران امور عمومی در این حوزه گرفته تا دیپلمات ها شهروند و مبادله دانشجو، میدانند. (اسنو،1390:­31)

4. قدرت نرم

دیپلماسی عمومی، پیوند گریزناپذیری با قدرت دارد، و قدرت نرم طبعاً پرمراجعه ترین اصطلاح در گنجینه واژگان و اصطلاحات دیپلماسی عمومی است. (اسنو،1390:21) قدرت نرم بر قابلیت شکل دادن به علائق دیگران تکیه دارد. (نای،1387­:43) قدرت نرم، مفهومی جدید برای عادتی قدیمی است. بسیاری از کشورها پیش از آمریکا تلاش کرده­اند از فرهنگ خود برای ایجاد مزیت در عرصه وجهه ملی بهره­برداری کنند. قدرت نرم، ترغیب دیگران به ارج­ نهادن به شما به حدی که آنها رفتار خود را مطابق میل شما تغییر دهند، می­باشد. (اسنو،1390:22)

 

روش­شناسی

1. روش نمونه­گیری و جمع­آوری داده­ها

برای جمع­آوری داده­ها در این تحقیق از روش نمونه­گیری هدفمند، که عمدتاً در تحقیق­های کیفی مورد استفاده قرار می­گیرد، استفاده شده است. به عبارت دیگر، در اینجا محقق به دنبال داده­هایی است که وی را به دستیابی به اهداف پژوهش و یافتن پاسخ­های مناسب برای سؤالات تحقیق رهنمون سازد. بر این اساس، نمونه گیری تصادفی مناسب چنین تحقیق نیست.

از آنجایی که وب­سایت انگلیسی روزنامه «رودونگ سین­مون» از بخش­های مختلفی، همچون داخلی، بین­المللی، مقاله، مستند، و نیز بخش مستقل «فعالیت­های رهبر» تشکیل شده است، سعی شده است که به تناسب از هرکدام، نمونه­ای برای تحلیل و بررسی انتخاب گردد. بر همین اساس، یک مطلب راجع به تحلیل بین­المللی، یک مطلب در خصوص مسائل داخلی، و یک مطلب هم در خصوص یکی از فعالیت­های رهبر کره شمالی که در این سایت منعکس شده است، گزینش شده و مورد تحلیل قرار گرفته است.

2. روش تحلیل داده­ها

در این تحقیق، به تناسب هدفی که برای آن در نظر گرفته شده است، از روش تحلیل محتوای کیفی، برای تحلیل داده­ها استفاده شده است.

تحلیل محتوا، یک فن پژوهشی است که برای توصیف عینی، منظم و کمی محتوای آشکار ارتباطات به کار برده می­شود. (تن،1388­:70 به نقل از Berelson,1952) تحلیل محتوا یکی از روش­های کلاسیک تحلیل داده­های متنی است، و در مورد محصولات رسانه­ای تا داده­ها مصاحبه­ای کاربرد دارد. (فلیک،1391­:347 به نقل از Bauer,2000) اساساً اجرای تحلیل محتوای کیفی شامل سه تکنیک می­شود. در خلاصه کردن تحلیل محتوا داده­ها بازگویی می­شوند. به این معنا که گزاره­هایی که ارتباط چندانی به پرسش تحقیق ندارند، یا آن­هایی که معنای مشابهی با سایر عبارت­ها دارند، کنار گذاشته می­شوند (که در جدول به صورت نکات کلیدی مطرح شده است). در اینجا داده­ها از طریق کنارگذاشتن گزاره­هایی که در عبارت­های تعمیم داده شده آمده­اند کنار گذاشته می­شوند، به این معنا که گزاره­ها در سطح انتزاعی­تری تلخیص می­شوند. (فلیک،1391:­348)

 

یافته­های تحقیق

نمونه شماره 1

نوع مطلب: مقاله کوتاه

عنوان مقاله:  صف­آرایی دربرابر «دموکراسی» غربی

موضوع مقاله: تحلیل تحولات منطقه خاور میانه و شمال آفریقا

منتشر شده در تاریخ : 15 ژانویه 2014

	نکات کلیدی	مضمون
1	تلاش های امپریالیستی برای تلقین دموکراسی غربی به مردم شکل تهاجمانه­تری به خود گرفته است.	در هم تنیده بودن دموکراسی غربی و امپریالیسم
		معرفی دموکراسی غربی به عنوان نوع خاصی از دموکراسی
2	طوفان «انقلاب رنگی» که یک بار پیش کشورهای شرق اروپا را در نوردیده بود، در حال حاضر کشورهای شمال آفریقا و خاور میانه را نیز در بر گرفته است. «بهار عربی» نسخه جدیدی از انقلاب های رنگی است.	معرفی تحولات منطقه خاور میانه با عنوان «انقلاب رنگی» و «بهار عربی»
		معرفی تحولات منطقه خاور میانه به عنوان نمونه­ای از صف­آرایی در برابر دموکراسی غربی
3	امروزه، رسانه­ها در راستای موعظه­های سلطه­طلبانه (غربی­ها)، آزادی و دموکراسی به سبک غربی را به گونه­ای جهان­شمول نشان می­دهند. آنها سعی در فریب مردم دارند؛ اما کسی نباید طعمه آنان گردد.	رویکردی منفی و هژمونیک به رسانه­های غربی
		نقش رسانه­های غربی در فریب مردم جهان
4	مهمتر از همه، هرکسی باید ماهیت آزادی و دموکراسی را آنگونه که غربی­ها می­خواهند یاد بگیرند. در حالی که آنها در حال سرپوش گذاشتن بر ماهیت ارتجاعی دیکتاتوری سرمایه­داری (به خاطر داشتن خصلت­های ضد مردمی) از این طریق هستند	فریب مردم جهان توسط غربی­ها
5	همه ملت­ها ارزش استقلال را می­دانند و هرگز اجازه نخواهند داد که امپریالیست­ها همه چیز را در راه آنان تصاحب کنند. (استقلالشان را نقض کنند)	تشویق ملت­ها به رویارویی علیه غرب امپریالیست
		نگاه مثبت به ملت­ها

 

نمونه شماره 2

نوع مطلب: سرمقاله

عنوان سرمقاله: اجازه بده، ایدئولوژی با تمام توان خود منتشر شود.

موضوع مقاله: پروپاگاندای حزب کارگر کره شمالی

متشر شده در تاریخ: 2 فوریه 2014

	نکات کلیدی	مضمون
1	عنوان مقاله (اجازه بده، ایدئولوژی با تمام توان خود منتشر شود)	اهمیت فراوان ایدئولوژی
2	حزب کارگر کره شمالی، یک حزب بزرگ انقلابی است که پیروز میدان قدرت ایدئولوژیک می­باشد.	تأکید بر بعد انقلابی حزب کارگر
		اهمیت داشتن کارگر در جامعه کره
3	اکنون، مردم ما در یک دوره مهم تاریخی زندگی می­کنند. امروز وظیفه (بزرگی) برای ساخت یک کشور پر رونق بر عهده ماست. برای این کار ایدئولوژی یک حیات ضروری است.	اهمیت فراوان ایدئولوژی
		پروپاگاندا برای دعوت از مردم برای کار

 

 

نمونه شماره 3

نوع مطلب: گزارش خبری (از بخش «فعالیت­های رهبر کره»)

عنوان گزارش: کیم جونگ اون از یک مهد کودک بازدید کرد.

موضوع گزارش: بازدید رهبر کره شمالی از یک مهدکودک و پرورشگاه در پیونگ یانگ

منتشر شده در تاریخ: 4 فوریه 2014

	نکات کلیدی	مضمون
1	انتشار چندین تصویر از رهبر کره شمالی، در حالی که با کودکان بازی می­کرده و آنها را نوازش می­نموده است	نشان دادن صمیمیت و عطوفت رهبر کره شمالی
2	در ابتدای این گزارش، سِمَت­ها و القاب مختلف رهبر کره شمالی را برای معرفی او آمده است. به این صورت که « کیم جونگ اون، رئیس حزب کارگران کره، رئیس و شخص اول کمیسیون عالی دفاع ملی کره شمالی وفرمانده عالی ارتش خلق کره، از یک مهدکودک و پرورشگاه در پیونگ یانگ دیدن کرد»	جایگاه رفیع و فوق­العاده بلندمرتبه رهبر کره شمالی در این کشور
		نشان دادن این مطلب که رهبر کره شمالی با این جایگاه بزرگ، قلبی رؤوف داشته و فردی متواضع است
3	زمانی که او وارد اتاق بازی پرورشگاه شد، کودکان دوست داشتنی، مشغول بازی با یکدیگر بودند. او به آرامی آنها را در آغوش می­گرفت و گونه­های آنان را نوازش می­کرد و از آنان می­پرسید که چند ساله­ اند؟ آآ	نمایش مهر و عطوفت و تواضع رهبر کره شمالی

 

نمونه شماره 4

نوع مطلب: مقاله کوتاه

عنوان مقاله: ایالات متحده آمریکا؛ بر هم زننده صلح (در جهان)

موضوع مقاله: معرفی آمریکا بعنوان کشوری جنگ طلب و بر هم زننده صلح و امنیت در جهان

منتشر شده در تاریخ: 10 ژانویه 2014

	نکات کلیدی	مضمون
1	در یک نظر سنجی، که در پایان سال گذشته توسط یک مؤسسه نظرسنجی در ایالات متحده گرفته شد، 68000 نفر از 68 کشور به این پرسش که «بزرگترین تهدید برای صلح جهانی کدام کشور است؟» پاسخ گفتند. بخش عمده­ای از شرکت کنندگان در این نظرسنجی در پاسخ گفتند؛ ایالات متحده آمریکا.	معرفی آمریکا بعنوان بزرگترین عامل جنگ و بی­ثباتی در دنیا
		استفاده از داده­های دشمن علیه خودش
2	حاکمان آمریکا مدعی هستند که صلح جهانی را تاکنون ما حفظ کرده ایم. آنها همچون یک فرشته صلح سخن می­گویند، درحالی که توطئه شیطانی خود را برای جنگ و سلطه، پشت لبخند ملایم خود پنهان کرده اند.	معرفی حاکمان آمریکا بعنوان توطئه­گران و عوامل بی­ثباتی در جهان
		تأکید بر دورویی و نفاق حکام آمریکا
3	صلح، هرگز در کشورهایی که آمریکا به آنها حمله و یا مداخله کرده، ایجاد نشده است.	تأکید بر دورویی و فریب­کاری آمریکایی­ها

 

نمونه شماره 5

نوع مطلب: مقاله کوتاه

عنوان مقاله: چه کسی خوداتکایی رسانه را رد (نقض) می­کند؟

موضوع مقاله: انتقاد از رسانه­های غربی

منتشر شده در تاریخ: 8 ژانویه 2014

	نکات کلیدی	مضمون
1	امروزه رسانه­های کشورهای غربی، همه چیز را در راه خود دارند. سه چهارم اینترنت در دنیا، در اختیار آنهاست.	انتقاد از در انحصار غربی­های بودن رسانه
2	رسانه­های غربی گریبانگیر چنگال­هایی شیطانی، برای انتشار و گسترش عقاید و اطلاعات ارتجاعی و تحریف شده هستند و به دفاع از سیاست سرمایه­داران برای تجاوز و سلطه می­پردازند	عدم استقلال رسانه­های غربی
		انحصاری بودن رسانه­ها در غرب
		انتشار مطالب گمراه­کننده و ارتجاعی در رسانه­ها در کشورهای غربی
3	حکام آمریکایی به شدت رسانه­ها را از بازگویی مطالبی که با اهداف آنها سازگاری ندارد، منع  می­کنند.	تأکید بر عدم استقلال رسانه­ها در آمریکا

 

نتیجه­گیری

در اینجا نوبت به این می­رسد که از مجموع تحلیل­های انجام شده، با عنایت به ادبیات نظری، به پرسش­های تحقیق پاسخ گفته و به نتیجه­گیری از مطالب بیان شده بپردازیم.

درباره اینکه جامعه یا جوامع هدف دیپلماسی عمومی کره شمالی کدام است؛ باید گفت که انگلیسی بودن وب­سایت روزنامه «رودونگ سین­مون» نشان از آن دارد که کشورهای غربی (اروپایی و آمریکایی) در اولویت سیاست خارجی آنها در حوزه دیپلماسی عمومی قرار دارند، اما باید اضافه کرد که در میان این کشورها، ایالات متحده آمریکا از اهمیت بیشتری برای آنان برخوردار بوده است. چه اینکه مخاطب بسیاری از مطالب و گزارش­های خبری این روزنامه جامعه آمریکا است.

با عنایت به مجموعه مضامین استخراج شده از نمونه­های مورد بررسی، می­توان به مفاهیم و مقوله­هایی کلان از بسته محتوایی دیپلماسی عمومی کره شمالی رسید، که نگاه و نگرشی مشخص را برای ما در این رابطه مشخص می­کند. این مقوله­ها را می­توان این­گونه دسته بندی کرد:

1. بازنمایی رهبر کره شمالی: جایگاه رفیع، شخصیتی متمایز از سایرین، عطوفت و مهربانی با مردم و کودکان در عین قدرت.

2. بازنمایی ساختار و مسائل داخلی: پروپاگاندای توده محور، ساختار ایدئولوژی بنیاد، محوریت طبقه کارگر (پرولتاریا)

3. بازنمایی مسائل بین­المللی: رویکرد شدیداً ضد آمریکایی، سلطه­طلبی کشورهای غربی، دورویی کشورهای غربی.

4. رسانه­ها: نگاه هژمونیک به رسانه­های غربی، عدم استقلال و خوداتکایی رسانه­ها در غرب، انحصار رسانه­ای در غرب، تحریف­آمیز بودن محتوای رسانه­ها.

 

منابع فارسی:

1. آشنا، حسام­الدین (1383) فرهنگ، ارتباطات و سیاست خارجی؛ ارائه مدلی برای دیپلماسی عمومی، در فصلنامه پژوهشی دانشگاه امام صادق(ع)، شماره 21، صص 262-227.

2. اسنو، نانسی (1390) بازاندیشی در دیپلماسی عمومی، ترجمه روحاله طالبی آرانی، در کتاب مرجع دیپلماسی عمومی، تهران: دانشگاه امام صادق (ع)

3. اشتریان، کیومرث و نادر جعفری هفتخوانی (1386) تصمیم­گیری در سیاست خارجی و نقش دیپلماسی عمومی در فرایند تصمیم­سازی، در اندیشه مدیریت، سال اول، شماره 1، صص 140-111.

4. باربر، جیمز و مایکل اسمیت (1372) ماهیت سیاستگذاری خارجی در دنیای وابستگی متقابل کشورها، ترجمه حسین سیف­زاده، تهران: نشر قومس.  

5. تن، الکسیس (1388) نظریه­ها و پژوهش­های ارتباط جمعی، ترجمه نعیم بدیعی، تهران: انتشارات همشهری

6. جی کول، نیکولاس (1390) دیپلماسی عمومی قبل از گولین؛ سیر تطور یک اصطلاح، ترجمه روحاله طالبی آرانی، در کتاب مرجع دیپلماسی عمومی، تهران: دانشگاه امام صادق (ع)

7. خوشوقت، محمدحسین (1375) تجزیه و تحلیل تصمیم­گیری در سیاست خارجی، تهران: وزارت امور خارجه مؤسسه چاپ و انتشارات.

8. فلیک، اووه (1391) درآمدی بر تحقیق کیفی، ترجمه هادی جلیلی، تهران: نشر نی

9. نای، جوزف (1387) قدرت نرم، ترجمه سیدمحسن روحانی و مهدی ذوالفقاری، تهران: دانشگاه امام صادق(ع) پژوهشکده مطالعات و تحقیقات بسیج.

10. هادیان، ناصر و افسانه احدی (1388) جایگاه مفهومی دیپلماسی عمومی، در فصلنامه بین المللی روابط خارجی، سال اول، شماره سوم، صص117-85

11. هالستی، کی جی (1373) مبانی تحلیل سیاست بین­الملل، ترجمه بهرام مستقیمی و مسعود طارم سری، تهران: دفتر مطالعات سیاسی و بین­المللی.

منابع انگلیسی:

12. Bartson, R. P Modern Diplomacy, 2nd Edition, London, Longman, 1997.

 

13. Bauer, M. (2000) Classical Content Analysis: A Review, in M. Bauer and G. Gaskell, Qualitative Researching with Text, Image and Sound. London, Tousand Oaks, New Delhi: Sage. pp.131-150

 

14. Berelson, Bernard, Content Analysis in Communication Research, Glencoe, III., Free Press,1952

 

15. Kegley w, Charles, American Foreign Policy Pattern and Process, NY, St. Martin press, 1991.

tp:// fletcher.tufts.edu/murrow/public-diplomacy.html

 http://www.rodong.rep.kp/en

ht

 

 

---

[1] دیپلماسی خط دو، تعامل میان بازیگران جدید عرصه بین­المللی را در کنار دولت­ها در بر می­گیرد، و ناشناخته­ترین و در عین حال رو به رشد ترین نوع دیپلماسی در جهان امروز است. دیپلماسی خط دو به نوعی از دیپلماسی گفته می­شود که بازیگران آن را بخش غیر دولتی تشکیل داده و حوزه­ها، موضوعات و عرصه­هایی را در بر می­گیرد که اغلب در گذشته متولی آن­ها دولت­ها بوده­اند. (هادیان و احدی،1388­:89)